Krzyż nie pamięta już… czy na zapomnianym, starym cmentarzu w Klukowie leżą polegli w 1920 roku polscy żołnierze?

„Tu spoczywa 9-ciu żołnierzy polskich poległych w obronie Ojczyzny w 1920 roku. Cześć Ich Pamięci” – skromna tabliczka z tekstem takiej treści, zawieszona na metalowym krzyżu była jedynym śladem istnienia zbiorowej mogiły na miejscu starego cmentarza w Klukowie w gminie Świercze. W 2011 roku władze gminy krzyż z tablicą usunęły, twierdząc, że nie leżą tam polegli żołnierze.

Na początku 2009 r. przypadkowo dowiedziałem się o mogile kilku żołnierzy we wsi Klukowo w gminie Świercze, a w lecie miałem okazję tamtędy przejeżdżać. Spotkany starszy mężczyzna wskazał mi to miejsce. Według niego mogiła miała znajdować się na terenie dawnego cmentarza, na skrzyżowaniu dróg we wsi Klukowo. Opowiedział mi, że w czasie okupacji obok był posterunek żandarmerii niemieckiej, której komendant kazał zniszczyć cmentarz. Chodziło zapewne o uzyskanie dogodnego pola ostrzału i usunięcia obiektów (mur, nagrobki), za którymi mógłby się kryć ewentualny napastnik. Po II wojnie światowej nie odtworzono zniszczonych nagrobków, jedynie w miejscu mogiły dziewięciu żołnierzy WP postawiono krzyż ze stosowną tabliczką. Zrobiłem zdjęcia i opublikowałem je w Internecie.

W 2011 roku krzyż z tablicą zniknął. O tym fakcie naszą redakcję powiadomił nieodżałowany Artur Miller, miłośnik wszystkiego, co związane z historią, zwłaszcza historią Polaków walczących z zaborcami i okupantami. Dowiedział się on, że krzyż został usunięty przez władze gminy po uzyskaniu zgody Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego. Cała procedura została przeprowadzona na wniosek Wójta Gminy Świercze, który przedstawił dowody, iż w miejscu tym nie leżą pochowani żołnierze polscy.

Jakie to dowody? Pierwszy to dwa oświadczenia członków Rady Parafialnej. Pierwsze oświadczanie jest autorstwa przewodniczącego Rady Parafialnej Parafii Klukowo w latach 1989 – 1999, w którym czytamy: (…) W tym czasie był konflikt księdza proboszcza z częścią parafian. W 90 lub 91 roku niezadowoleni parafianie postawili krzyż brzozowy na miejscu byłego cmentarza parafialnego w miejscowości Klukowo. Według danych z kronik przechowywanych przez księdza proboszcza, w 1920 r. w Klukowie zginęło 15 żołnierzy, 9 bolszewików i 1 cywil, którzy zostali pochowani w Prusinowicach i Nasielsku. Zbiorowa mogiła żołnierzy poległych w 1920 r. znajduje się na cmentarzu w Nasielsku. Ku czci poległych na terenie gminy Świercze ustawiono pomniki w Prusinowicach i Klukowie w 1922 r. W latach 1942-1943 komisarz niemiecki zlikwidował cały cmentarz i pomnik w Klukowie, z przeznaczeniem na park spacerowy. Po dwóch latach od ustawienia krzyża brzozowego, dwie mieszkanki Warszawy pochodzące z Ostrzeniewa, zamówiły i ustawiły w tym miejscu krzyż metalowy i tabliczkę, na której napisano, że tu leży 9 żołnierzy poległych w 1920 roku, co jest nieprawdą.

Cały tekst dostępny jest w aktualnym numerze Pułtuskiej Gazety Powiatowej.