RUBRYKA DIETETYKA - tłuszcz tłuszczowi nierówny

Na wstępie warto zaznaczyć, że pisząc tłuszcz mam na myśli tkankę tłuszczową – żeby nie było. Być może zauważyłeś, niezależnie od tkanki tłuszczowej, ludzie są inaczej ukształtowani. Jedni mają chude rączki i większe brzuszki, inni natomiast mają brzuch jakby połknęli arbuza bez dzielenia go na kawałki. Ile ludzi tyle, różnego typu sylwetek. I kiedyś nawet zadałem jednej Pani Profesor takowe pytanie, jak to jest, że jedna osoba jest otyła w inny sposób niż druga…

Istnieje wiele czynników, które wpływają na to, gdzie masz tendencję do tycia, w tym genetyka, hormony, wiek, a być może nawet masa urodzeniowa (mniejsze dzieci mogą być predysponowane do przybierania na brzuchu większej ilości tłuszczu w późniejszym życiu).
Często dość sceptycznie podchodzę to tego typu badań, ale okazuje się, że to z jakiego źródła czerpiesz energię może wpływać na rodzaj i rozmieszczenie tkanki tłuszczowej. Bez względu na kształt Twojego ciała, nadmiar tłuszczu nie jest korzystny dla Twojego zdrowia – i kropka. Jednak jak w tytule tłuszcz tłuszczowi nie równy. Jeśli chodzi o tkankę tłuszczową, liczy się lokalizacja, a każdy rok przynosi nowe dowody na to, że tłuszcz leżący głęboko w jamie brzusznej jest bardziej niebezpieczny niż tłuszcz, który można uszczypnąć palcami. Małe pocieszenie dla Pań, choć jak dotrwacie do końca to może nie koniecznie to będzie pocieszenie, ale w porównaniu do kobiet przed menopauzą mężczyźni częściej noszą dodatkowy tłuszcz w okolicy brzucha.
To, że jesteś szczupłą osobą nie znaczy, że poziom tkanki tłuszczowej wisceralnej Cię nie dotyczy. Możesz być osobą w środowisku naukowym opisywaną jako “TOFI” – tak wiem, że słodko. Skrót od thin–outside–fat–inside – chudy na zewnątrz – otyły w środku. Ludzie, którzy są TOFI, często mają normalną masę ciała. Jednak mają niski poziom beztłuszczowej masy mięśniowej, ale nadmiar tłuszczu trzewnego.

Tłuszcz trzewny a tłuszcz podskórny
U większości ludzi około 80-90% tkanki tłuszczowej jest tkanką podskórną, czyli taką, która znajduje się w warstwie tuż pod skórą. Jeśli szturchasz brzuch, tłuszcz, który wydaje się miękki, to tłuszcz podskórny. Pozostałe 10-20% – zwane tłuszczem trzewnym lub śródbrzusznym – leży poza zasięgiem, pod twardą ścianą brzucha. Znajduje się w przestrzeniach otaczających wątrobę, jelita, trzustka i inne narządy. Chociaż tłuszcz trzewny stanowi tylko niewielką część tkanki tłuszczowej, jest kluczowym graczem w wielu problemach zdrowotnych. Wraz ze starzeniem się komórek tłuszczowych wydzielają więcej czynników zapalnych, a także ulegają redystrybucji z zapasów podskórnych do magazynów trzewnych.
Podskórna tkanka tłuszczowa działa jak metaboliczny „pochłaniacz” dla nadmiernego magazynowania lipidów.
W wielu przypadkach powiększający się brzuch jest wynikiem wzrostu obu rodzajów tłuszczu. Tłuszcz podskórny to tłuszcz, który czujemy, a tłuszcz trzewny to tłuszcz, którego wyczuć nie możemy. Prościej, jest to tłuszcz, który jest przechowywany głębiej niż normalny tłuszcz brzuszny. Wydaje się, że tkanka tłuszczowa podskórna jest po to, by nas chronić, stany sprzyjające ekspansji tkanki tłuszczowej, jeśli będą się utrzymywać przewlekle, ostatecznie przekroczą pojemność określonych depozytów tkanki tłuszczowej, prowadząc do ektopowego (nieprawidłowego umiejscowienia się tkanki – w tym przypadku tłuszczowe) odkładania się triglicerydów w innych tkankach.

No dobra, ale skoro go nie widać, to jak możemy dowiedzieć się czy go mamy?
Niezawodnymi metodami pomiaru trzewnej tkanki tłuszczowej są rezonans magnetyczny i tomografia komputerowa, które są kosztownym metodami pomiaru i mało, kto się na nie skusi. BMI jest najczęściej stosowanym narzędziem diagnostycznym do charakteryzowania otyłości uogólnionej – jednak średnio jestem jego zwolennikiem. Jednym z tańszych sposobów jest odwiedzenie miejsca, w którym możecie sprawdzić swoją masę ciała w raz z segmentarną analizą tkanki tłuszczowej na urządzeniach wykorzystujących metodę bioimpedancji elektrycznej. Istnieje jeszcze prostsza metoda, ale czy jest na tyle skuteczna, aby była dobrym wykładnikiem. Na pewno warto. Jest nią obwód Twojej tali, lub korelacja tali do bioder (WHR). Praktycznym wskaźnikiem określającym ilość tłuszczu brzusznego jest obwód talii, który u kobiet w populacji europejskiej powinien wynosić poniżej 80 cm, a u mężczyzn poniżej 94 cm. Taśma miernicza to najlepsza domowa opcja do kontrolowania tłuszczu trzewnego. Zmierz talię na poziomie pępka – nie w najwęższej części tułowia – i zawsze mierz w tym samym miejscu. (Zgodnie z oficjalnymi wytycznymi, dół taśmy mierniczej powinien znajdować się na poziomie górnej części prawej kości biodrowej lub kości biodrowej, w miejscu, gdzie biodro przecina linię opuszczoną pionowo od środka pachy.) Nie wciągaj brzucha ani nie naciągaj taśmy na tyle mocno.

PS. Miej oko na to, czy twoja talia rośnie lub czy twoje spodnie stają się dopasowane w talii.

Skoro już wiemy, gdzie się znajduje tłuszcz trzewny, oraz jak ewentualnie możemy spróbować go sprawdzić, czas na wisienkę na torcie...

...czyli co takiego robi w naszym organizmie
Tkanka tłuszczowa trzewna może zmieniać populację makrofagów podczas otyłości, odgrywa kluczową rolę w utrzymywaniu stanu zapalnego i powstawaniu patologii związanych z otyłością, w tym insulinooporności i niealkoholowej stłuszczeniowej chorobie wątroby. Tłuszcz trzewny jest niezależnym negatywnym predyktorem całkowitej gęstości kości u kobiet po menopauzie. Zwiększone ryzyko chorób kardiometabolicznych, związanych z otyłością brzuszną, jest spowodowane obecnością dużej ilości trzewnej tkanki tłuszczowej (VAT), która jest wysoce aktywna metabolicznie. Otyłość brzuszna, okazała się ważnym czynnikiem ryzyka cukrzycy typu 2 i chorób sercowo naczyniowych w populacji ogólnej.
Jednym z powodów, dla których nadmiar tłuszczu trzewnego jest tak szkodliwy, może być jego lokalizacja w pobliżu żyły wrotnej, która przenosi krew z jelit do wątroby. Substancje uwalniane przez tłuszcz trzewny, w tym wolne kwasy tłuszczowe, przedostają się do żyły wrotnej i przemieszczają się do wątroby, gdzie mogą wpływać na produkcję lipidów krwi. Tłuszcz trzewny jest bezpośrednio powiązany z wyższym cholesterolem całkowitym i LDL cholesterolem, niższym HDL cholesterolem i insulinoopornością.
Otłuszczenie trzewne jest skorelowane z gromadzeniem się nadmiaru lipidów w wątrobie i powoduje autonomiczne upośledzenie sygnalizacji insuliny przez komórki. Trzewna tkanka tłuszczowa jest również podatna na stany zapalne i zapalną produkcję cytokin, które również przyczyniają się do upośledzenia sygnalizacji insuliny.
Tłuszcz trzewny jest silnym predyktorem NAFLD – niealkoholowego stłuszczenia wątroby. Oszacowano, że prawie 60% ektopowych triglicerydów w wątrobie u otyłych pacjentów z NAFLD pochodzi z wolnych kwasów tłuszczowych uwalnianych z tkanki tłuszczowej. Podobnie jak w wątrobie, nadmiar krążących FFA może również prowadzić do zwiększonego odkładania triglicerydów w sercu.
Sugeruje się, że prawie 2/3 populacji otyłych ma nadmierną ilość tłuszczu trzustkowego. Stwierdzono również, że nagromadzenie tłuszczu w trzustce przyspiesza ostre zapalenie trzustki z powodu zwiększonego poziomu lipolizy i stanu zapalnego.
Tłuszcz trzewny jest wysoce aktywny metabolicznie i stale uwalnia wolne kwasy tłuszczowe do krążenia wrotnego. Jako taka zawartość tłuszczu trzewnego przyczynia się do różnych cech zespołu metabolicznego, takich jak hiperinsulinemia, zapalenie ogólnoustrojowe, dyslipidemia i miażdżyca tętnic. Gdy zdolność do rekrutacji i hipertrofii (rozrostu) adipocytów (komórek tłuszczowych) jest przytłoczona, tłuszcz gromadzi się w miejscach ektopowych, takich jak magazyny trzewne, wątroba, mięśnie szkieletowe i komórki beta trzustki. Zmianom tym towarzyszy stan zapalny, insulinooporność. Istnieją dowody na poparcie poglądu, że ogólnoustrojowe zapalenie, które jest związane z otyłością i przyczynia się do insulinooporności, zaczyna się od zapalenia tkanki tłuszczowej. Osoby z większą ilością tkanki tłuszczowej wisceralnej mają zwiększoną predyspozycje do zachorowania na raka okrężnicy. Mężczyźni z większą ilością tkanki tłuszczowej wisceralnej mieli większe prawdopodobieństwo zachorowania na raka prostaty. Przy każdym wzroście obwodu talii o około 10 cm, ryzyko zachorowania na zaawansowanego raka prostaty i zgonu znacznie wzrosło – odpowiednio o 40 i 45 procent.
Otyłość centralna jest powiązana z nadciśnieniem, dyslipidemią, insulinoopornością, stłuszczeniem wątroby i cukrzycą typu 2. Badania podłużne wskazują na bezpośredni związek między poziomem trzewnej tkanki tłuszczowej a przyszłym ryzykiem upośledzenia tolerancji glukozy i cukrzycy typu 2, niezależnie od całkowitej otyłości.
Ektopowy tłuszcz mięśni szkieletowych, podobnie jak tłuszcz ektopowy w innych obszarach, może osłabiać działanie insuliny w mięśniach szkieletowych poprzez hamowanie sygnalizacji insuliny przez lipotoksyczne DAG i ceramid. Badania przekrojowe u mężczyzn pochodzenia europejskiego, azjatyckiego, indyjskiego i amerykańskiego wykazały, że całkowita, trzewna i podskórna otyłość, BMI i obwód talii są ujemnie związane z wrażliwością na insulinę.
Nagromadzenie wisceralnej tkanki tłuszczowej określa również kompleksowy profil ryzyka sercowo-naczyniowego i zwiększa podatność na choroby niedokrwiennej serca i nadciśnienia tętniczego. Tłuszcz trzewny i zespół metaboliczny są silnie związane z niskim testosteronem oraz słabą erekcją i ejakulacją. Tkanka tłuszczowa obecna w otyłych brzuchach zawiera duże ilości enzymu aromatazy, który przekształca testosteron w estrogen. Poziom tkanki trzewnej był wyższy u mężczyzn z zaburzeniami erekcji.
Otyłości towarzyszy nie tylko nadmierna otyłość trzewna, ale także nadmiar tkanki tłuszczowej nasierdziowej i okołonaczyniowej. Ze względu na ich bliskość do serca, tętnic wieńcowych i innych głównych naczyń tętniczych, które są podatne na miażdżycę, nie jest zaskoczeniem, że są ważnymi regulatorami serca i naczyń. Odpowiednie wymiary tych tkanek są związane z czynnikami ryzyka z zespołem metabolicznym, w tym podwyższone zawartości tłuszczu trzewnego, poziom glukozy we krwi, nadciśnienia, stanu zapalnego, oporność na insulinę, poziomu krążącego LDL, średniego ciśnienia tętniczego i miażdżycy tętnic, a także niepożądanych zdarzeń sercowo-naczyniowych. Mechanizmy, obejmują zwiększone wydzielanie cytokin prozapalnych, czynników naczynioaktywnych i czynników wzrostu śródbłonka naczyniowego, zwiększone uwalnianie lipotoksycznych FFA (wolnych kwasów tłuszczowych) zwiększona zawartość makrofagów, zwiększony stres oksydacyjny oraz zmniejszone wydzielanie adiponektyny, które są wywoływane przez otyłość.

Gdybyś po przeczytaniu, wpadł na pomysł, że chciałbyś zrzucić ten zbędny tłuszcz to pamiętaj, że: nie możesz stracić tłuszczu tylko z lewego tricepsa, nie możesz też stracić go tylko z brzucha. Utrata tkanki tłuszczowej z brzucha idzie w parze z ogólną utratą tkanki tłuszczowej, co zwykle towarzyszy zmianom w diecie i ćwiczeniach. To, jak szybko możesz stracić tłuszcz z brzucha, zależy od tego, jak szybko możesz stracić tłuszcz na całym ciele. A i pamiętaj również o tym, że sama wizyta u dietetyka nie załatwi sprawy bez wdrożenia postępowania.