„Ginący Pułtusk”, czyli o powoli zapominanych nazwach miejscowych nadnarwiańskiego grodu

Pułtusk, jak każde miasto, a nawet jak każda niemal wioska, posiada swoje własne nazwy dla określenia konkretnych miejsc w swojej przestrzeni. Powszechnie wiadomo, gdzie to jest: „na Skarpie”, „na Rybitwi” czy „w Koszarach”. Gorzej już z „Górą Abrahama”, ale i tak większość Pułtuszczaków poprawnie wskaże jej lokalizację. Można jednak zaobserwować intensyfikujący się w ostatnich dekadach proces zaniku lokalnego nazewnictwa i wychodzenie z użycia nazw o kilkusetletniej nieraz metryce.

Jeszcze przed II wojną światową mieszkaniec dzisiejszej Skarpy powiedziałby, że mieszka „na Górkach”, przechodząc przez Plac marsz. Józefa Piłsudskiego rzekłby, że jest „na Waliszewie”, a kapać się szedłby na „Starówkę”, „Pólko”, „Topielca”, „Glinki” lub „Koniaka”, czyli w te miejsca, w które dziś większość z nas nigdy by nie trafiła. Z czym wiązać należy ten proces zanikania dawnych nazw?

Główną chyba tego stanu rzeczy przyczyną jest wymiana ludności w mieście po II wojnie światowej i przybycie fali przybyszy ze wsi, którym obca była lokalna tradycja nazewnicza i którzy w swej masie zdominowali językowo przedwojennych mieszkańców Pułtuska. Wystarczy również spojrzeć na skład władz miejskich i PZPR w latach PRL, mających pewien wpływ na nazewnictwo w przestrzeni miejskiej, by dostrzec, że większość ówczesnych elit pochodziła spoza Pułtuska, głównie z obszarów wiejskich. Im to, wedle opinii wielu rodowitych Pułtuszczaków, należy zawdzięczać m.in. zmianę nazwy ulicy: z Białowieżskiej lub Białowieskiej (bo od Białowieży przecież!) na Białowiejską (od jakiejś abstrakcyjnej Białej Wsi?).

W efekcie wraz z wymieraniem starszych pokoleń do lamusa poczęły odchodzić także dawne nazwy. Dzieje się to naszych oczach. W tym artykule chciałbym przypomnieć w formie małego słowniczka kilka miejsc, które niegdyś chlubiły się własnymi nazwami, a dziś powoli stają się lub nawet już są bezimienne.

Barak (albo Baraki) – w XIX w. nazwa lasu i łąki na Popławach, ciągnących się po prawej stronie drogi Pułtusk – Psary, od skrzyżowania z drogą na Ponikiew w stronę Psar. Nazwa po raz pierwszy odnotowana w XIX w. i ma związek z budową w tym miejscu jakichś prowizorycznych budynków, być może w celach wojskowych. W okresie Insurekcji Kościuszkowskiej? Bitwy Popławskiej w 1807 r.? Nie wiadomo.

Cały tekst dr. Krzysztofa Wiśniewskiego w kolejnym, szóstym wydaniu Pułtuskiej Gazety Powiatowej. Zachęcamy do lektury!