Zbezczeszczona mogiła

„Tu spoczywa 9 – ciu żołnierzy polskich poległych w obronie Ojczyzny  w 1920 roku. Cześć Ich Pamięci”. Skromna tabliczka o takiej treści, zawieszona na krzyżu pod drzewem była jedynym śladem zbiorowej mogiły na starym cmentarzu w Klukowie (gm. Świercze). Dziś nawet nie wiadomo gdzie zapalić znicz. Znikły ostatnie namacalne ślady przedwojennej nekropolii. Cmentarz usytuowany jest na skrzyżowaniu dróg, w niedalekim sąsiedztwie kościoła. Groby okolicznej ludności, zniszczone podczas II wojny światowej, nie zostały odtworzone po jej zakończeniu. Jedynie w miejscu mogiły dziewięciu żołnierzy WP postawiono krzyż z tabliczką. Niestety i to miejsce pamięci zostało zbezczeszczone. W tym roku z cmentarza znikł krzyż wraz z tabliczką, pozostawiając po sobie niewielkie wgłębienie. Teraz  z dawnej nekropolii pozostały tylko murowane słupy bramy wejściowej i ogrodzeniowe.  

W tym roku z zaniedbanego cmentarza w Klukowie znikł ostatni ślad upamiętniający zbiorową mogiłę. (Fot. Krzysztof Menel) 

Tak obecnie wybląda teren cmentarza 

Smutny los cmentarza w Klukowie ominął na szczęście inne miejsce pamięci w gminie Świercze, o czym można się przekonać jadąc do tej miejscowości. Kilka kilometrów wcześniej, we wsi Prusinowice, tuż przy drodze postawiono pomnik spoczywającym tu 18 żołnierzom 1920 roku. Pomnik zdobi stosowna, kamienna tabliczka i biało – czerwone flagi, zaś  teren wokół niego świadczy o należytej trosce władz gminy. 

Wokół pomnika w Prusinowicach rośnie zadbana, strzyżona trwa, a jego granice wytyczają drzewka. Na cmentarzu w Klukowie między betonowymi, krzywymi słupkami leżą sterty śmieci... 

Prawdopodobnie mogiła dziewięciu, w odróżnieniu od osiemnastu żołnierzy 1920 roku,  nie została wpisana do rejestru miejsc pamięci narodowych. Jednak brak takiego wpisu raczej nie powinien zwalniać od odpowiedzialności i troski o ślady naszej historii. Zestawiając zdjęcia pięknie utrzymanego pomnika w Prusinowicach ze zdewastowanym cmentarzem w Klukowie, liczymy na zainteresowanie władz gminy Świercze, prywatnych inwestorów czy towarzystw historycznych działających na terenie powiatu pułtuskiego.