Krzysztof Wiśniewski - Sieć wodna dawnego Pułtuska

Obecnie na południe od wsi Kleszewo, ok. 800 m poniżej ujścia rzeczki Pełty do Narwi, od głównego koryta rzeki odchodzi odnoga, która po przepłynięciu ok. 2,5 km przed samym miastem dzieli się jeszcze na dwa ramiona: Narewkę (Narwicę), otaczającą miasto od południowego zachodu oraz Rybitew, która obmywa Pułtusk od północnego wschodu.

Od kanałku Rybickiego odchodzi dodatkowo kanałek zwany Duczkiem (duczek – dołek, jama), który na powrót łączy się z nim przy śluzie na Bulwarze 1 Pułtuskiego Batalionu Saperów. Kanały: Narewka i Rybitew wpadają do Narwi w pobliżu zamku, otaczając go z dwóch stron, a od trzeciej otacza go główne koryto Narwi. Tymczasem jednak i dane hydrograficzne, i źródła historyczne sugerują, że w średniowieczu układ cieków na terenie dzisiejszego miasta i w jego okolicach był inny.

Według badań geologicznych przeprowadzonych przez Macieja Czarneckiego, Narew, która obecnie w Kleszewie ociera się łukiem o wysoką skarpę, w średniowieczu płynęła w tym miejscu ok. 500 m bardziej na wschód, pozostawiając u podnóża skarpy dość przestrzeni, by mogła tamtędy płynąć równolegle do niej jeszcze jedna rzeczka – Pełta. Do Narwi wpadała w pobliżu zamku, płynąc dzisiejszym kanałkiem Rybickim. Na zachód od miejsca, gdzie obecnie stoi kolegiata, istniało dość bagniste jeziorko, prawdopodobnie o nazwie Strzegocino wzmiankowane przez biskupa Jakuba Kurdwanowskiego w 1405 roku.

Idąc dalej z biegiem obecnego kanału Narewka, przechodzień szedłby suchym lądem aż do obszaru między wzgórzem zamkowym a Starym Miastem, gdzie – przynajmniej w XIV wieku – znajdowały się biskupie stawy rybne. We wczesnym średniowieczu było tu zapewne niewielkie obniżenie terenu, być może okresowo wypełniane wodą. Nie przeszkadzało to jednak w żaden sposób w swobodnej komunikacji między wzgórzem zamkowym a leżącymi na południe, zachód i północny zachód częściami dzisiejszego miasta, chociaż poziom gruntu był niższy niż obecnie. Także pod samym Pułtuskiem Narew miała inne koryto – obecne starorzecze. Płynęła zatem nieco bardziej na wschód, potem zakręcała na zachód i płynęła wprost na wzgórze zamkowe, by tuż przed nim ponownie zakręcić na południe.

Jest to fragment wykładu Krzysztofa Wiśniewskiego wygłoszonego podczas konferencji inaugurującej realizację projektu pn. „Modernizacja kanałów A, B i C – wraz z infrastrukturą – część B”, który odbył się 22 października. Cały tekst będzie dostępny w kolejnym wydaniu Pułtuskiej Gazety Powiatowej, od wtorku 28 października, a tymczasem zapraszamy do wysłuchania fragmentów wykładu: