Wydziedziczenie w testamencie: przepisy, powody, orzecznictwo. Konkretne zachowania ważne. Sądowy wymiar oceny. Spory rodzinne niewystarczające. Email: kancel.prawna@gmail.com. (148 znaków)

W pierwszej kolejności zwracam uwagę, że pominięcie w testamencie najbliższych członków rodziny nie oznacza ich wydziedziczenia, gdyż między innymi małżonkowi, dzieciom spadkodawcy może należeć się od spadkobierców zachowek, będący rodzajem pewnego zabezpieczenia dla najbliższych członków rodziny zmarłego (o dosyć skomplikowanej instytucji zachowku napiszę inny razem). Zatem wydziedziczenie to pozbawienie prawa do zachowku.

Wydziedziczenia można dokonać w testamencie, o czym stanowi art. 1008 Kodeksu cywilnego. Wydziedziczenie nie jest aktem dowolnym, w tym sensie, że aby było skuteczne, muszą wystąpić ważne powody wskazane we wspomnianym art. 1008 Kodeksu cywilnego.

Tymi powodami są rażąco negatywne zachowania wobec spadkodawcy:

- uporczywe postępowanie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego wbrew woli spadkodawcy;

- dopuszczenie się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;

- uporczywe nie dopełnianie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Jak wynika z orzecznictwa sądowego: aby wydziedziczenie było skuteczne, spadkodawca winien opisać w testamencie przykłady konkretnych zachowań uprawnionego do zachowku, które wypełniałyby ustawowe przesłanki, nie jest zaś wystarczające posłużenie się ogólnymi sformułowaniami, bez wskazania konkretnych zachowań lub rodzaju obowiązków. Oznacza to, że przyczyna wydziedziczenia powinna zostać w testamencie sformułowana konkretnie.

Na temat jak rozumieć przesłanki wydziedziczenia, wielokrotnie wypowiadały się sądy, np. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie sygnatura akt V ACa 174/20: Uporczywym niedopełnieniem obowiązków rodzinnych względem spadkodawcy, będącym podstawą wydziedziczenia w rozumieniu art. 1008 pkt 1 i 3 k.c. jest długotrwałe lub wielokrotne zaniedbywanie potrzeb materialnych i emocjonalnych spadkobiercy lub postępowanie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, co oznacza, że zachowanie uprawnionego musi być obiektywnie naganne.

Natomiast w kontekście przesłanki uporczywego postępowania w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego wbrew woli spadkodawcy, warto wyjaśnić za orzecznictwem sądowym, iż przez zasady współżycia społecznego należy rozumieć podstawowe zasady etycznego i uczciwego postępowania.

Co istotne, istnienie sporów lub nieporozumień rodzinnych nie może być podstawą skutecznego wydziedziczenia, a ocena przesłanek wydziedziczenia nie może opierać się wyłącznie na uczuciach spadkodawcy, lecz musi przybrać wymiar zobiektywizowany. Wydziedziczenie można podważać w sprawie o zapłatę z tytułu wspomnianego wyżej zachowku.

Zapraszam do zadawania pytań z zakresu prawa cywilnego i administracyjnego drogą elektroniczną na adres: kancel.prawna@gmail.com

Odpowiedzi na wybrane maile będę udzielał cyklicznie na łamach Pułtuskiej Gazety Powiatowej.

Mateusz Matuszewski