Publikujemy fragment raportu o miejskich spółkach, dotyczący Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w Pułtusku.

Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji (PWiK)

Zagrożenia:

Pułtusk stoi przed poważnym zagrożeniem wynikającym z przestarzałej, liczącej 40-50 lat, niewydolnej  i działającej na granicy swoich możliwości infrastruktury wodociągowo-kanalizacyjnej. Konsekwencje tego to zalewanie miasta, przerwy w dostawie wody pitnej, niskie ciśnienie w kranach oraz uciążliwe zapachy.

• Krytyczna sytuacja finansowa: Od 2020 roku PWiK notuje ujemne bilanse (strata na koniec 2023 roku wyniosła 1 705 455 zł), co przekłada się na problemy z płynnością finansową. Spółka ma trudności z realizacją nawet podstawowych zobowiązań, takich jak regularne wypłaty pensji pracowników. Obecna sytuacja uniemożliwia aplikowanie o środki unijne ze względu na brak środków na wkład własny, a banki odmawiają udzielania kredytów, co blokuje kluczowe inwestycje i modernizacje niezbędne do zapewnienia podstawowych usług.

• Niewykorzystane możliwości optymalizacji i zarządzania: W ostatnich latach spółka zmagała się z brakiem innowacyjności w zarządzaniu. W obliczu trudnej sytuacji finansowej, zamiast poszukiwać nowych rozwiązań, skupiono się głównie na redukcji kosztów operacyjnych i ograniczeniu inwestycji. Działania sprowadzały się jedynie do realizacji najpilniejszych napraw, często podejmowanych dopiero po wystąpieniu awarii, co pogłębiło kryzys firmy.

•  Zaniedbania inwestycyjne: W poprzednich latach, mimo okresów sprzyjającej kondycji finansowej, spółka przeprowadziła zbyt mało inwestycji i modernizacji. Gdyby te działania były realizowane systematycznie i adekwatnie do osiąganych zysków, obecny brak środków nie doprowadziłby do tak trudnej sytuacji, w jakiej się teraz znajdujemy.

• Krytyczny stan stacji uzdatniania wody i studni głębinowych, kluczowych dla zaopatrywania mieszkańców w wodę, czyli rosnące ryzyko częstych przerw w dostawach:

• Stacja uzdatniania wody: Zbudowana w latach 80-tych (ma ponad 40 lat) jest przestarzała i pracuje na granicy swoich możliwości. Zamiast przeprowadzać konieczną modernizację, przez lata ograniczano się jedynie do doraźnych napraw. Obecnie stacja wymaga całkowitej wymiany, a jej koszt szacuje się na 20 milionów złotych, co przekracza możliwości finansowe spółki. Alternatyw-nie można rozważyć gruntowną modernizację infrastruktury, jednak z uwagi na fakt, że jedynym nowoczesnym elementem stacji są kilkuletnie falowniki, a pozostała część wymaga pełnej modernizacji, szacowany koszt takiego przedsięwzięcia wynosi 15 milionów złotych.
• Niewydolne studnie głębinowe: PWiK korzysta obecnie z 6 przestarzałych studni, których wydajność spadła o połowę (ze 100-120 m³/h do około 50 m³/h). Większość z nich ma od 27 do 39 lat i jest silnie wyeksploatowana, co zwiększa ryzyko awarii i zagraża ciągłości dostaw wody. Studnie przekroczyły swój maksymalny czas eksploatacji wynoszący 25 lat i wymagają pilnej wymiany. Dodatkowo, brak optymalizacji pracy studni powoduje, że ich działanie wzajemnie się tłumi, co jeszcze bardziej obniża wydajność.

• Bardzo trudny stan oczyszczalni ścieków, wybudowanej w latach 70-tych. Większość sprzętu i budynków wymaga modernizacji. W budynkach jest wilgoć i zaczątki grzyba, dachy wymagają wymiany, a nieczynny komin demontażu, ponieważ może stanowić zagrożenie dla pracowników. Lista potrzebnych działań jest długa i obejmuje m.in.: wymianę ładowarki, naprawę nawierzchni jezdni na tere-nie oczyszczalni, instalację do higienizacji osadu, budowę wiat na odpady, oraz modernizację systemu sterowania. Ważne jest także wprowadzenie instalacji dezodoryzacji, aby zapobiec nieprzyjemnym zapachom. Przez ostatnie lata pracownicy radzili sobie nieustającymi drobnymi naprawami, ale kryzys osiąga masę krytyczną i grozi realnymi niebezpieczeństwami, takimi jak rozlanie się osadu, które w skrajnym przypadku może doprowadzić do skażenia środowiska.

•  Wodociągi – Przepompownia „Stadion” oraz sieć wodociągowa przy ul. Mickiewicza w Pułtusku wymagają pilnej modernizacji, z uwagi na liczne awarie i przestarzałe rury, które nie spełniają obecnych standardów.

• Brak komunikacji z mieszkańcami – brak regularnych informacji o awariach, przerwach w dostawie wody oraz przewidywanym czasie ich trwania. Brak edukacji ekologicznej i odpowiedzi na pytania nurtujące mieszkańców, takie jak przyczyny mętnej lub żółtawej wody, czy niskiego ciśnienia.

Propozycje rozwiązań:

Pierwszy etap  – co udało się zrobić, w ciągu 1,5 miesiąca:

•  Nowa studnia: Rozpoczęcie działań mających na celu budowę nowej studni (której projekt z gotowymi pozwoleniami przeleżał 3 lata w szufladzie, z powodu braku środków na realizację, aż pozwolenia straciły ważność), w tym: odnowienie pozwoleń, znalezienie osoby do nadzoru hydrogeologicznego i inwestorskiego, zebranie ofert na odwiert studni, znalezienie rozwiązania sytuacji finansowej – wynegocjowanie z firmami płatności ratalnej. Odwierty rozpoczną się jeszcze w tym roku, w listopadzie.

•  Audyt i optymalizacja: Zamontowanie wodomierzy na studniach, co umożliwi przeprowadzenie audytu i docelowo ich optymalizację, by poprawić jakość działania, do czasu aż będziemy w stanie wymienić je na nowe. Został również wybrany ekspert, który się tego zadania podejmie.

• Facebook: Założenie strony PWiKU na FB, w celu poprawy komunikacji z mieszkańcami oraz większej transparentności.

• Środki zewnętrzne: PWiK wybrało i zgłosiło projekty do Funduszu Szwajcarskiego, który nie wymaga wkładu własnego, aby uzyskać dofinansowanie na kluczowe inwestycje.

• Realizacja najpilniejszych zaległych napraw: m.in. usunięcie starego komina z budynku administracyjnego PWiK, który stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa pracowników, oraz rozpoczęcie przygotowań do przeglądu sieci hydrantów miejskich, które powinny być corocznie kontrolowane, a nie były sprawdzane od lat.

Drugi etap:

• Poprawa wskaźników ekonomicznych pozwalających na zwiększenie zdolności kredytowej.
• Deszczówka: Weryfikacja podłączeń deszczówki do sieci kanalizacyjnej – sprawdzenie, ile niepożądanej deszczówki trafia do systemu kanalizacyjnego, co generuje dodatkowe koszty dla spółki. Celem jest redukcja tych kosztów.
• Szambo: analiza możliwości uszczelnienia systemu płatności za odbiór szamba, w celu zwiększenia przychodów z tego tytułu.
• Poprawa bezpieczeństwa stacji uzdatniania wody i oczyszczalni ścieków poprzez audyt obecnego systemu ochrony i monitoringu oraz wprowadzenie niezbędnych ulepszeń.
• Zmiany w zarządzaniu i zatrudnieniu: PWiK musi wdrożyć nowy system wynagradzania i motywacji pracowników, aby zwiększyć efektywność. Konieczne jest również zatrudnienie dodatkowych techników i elektryków, aby zapewnić sprawną obsługę infrastruktury i zapobiec dalszemu pogarszaniu się jej stanu.
• Podjęcie rozmów z gminą: Konieczne jest rozpoczęcie rozmów dotyczących reformy obecnego systemu, który ogranicza możliwości rozwoju PWiK oraz utrzymania kluczowej infrastruktury wodno-kanalizacyjnej. Szczególną uwagę należy poświęcić kwestii wysokości podatku od nieruchomości oraz czynszu dzierżawnego, wraz z dodatkowymi obciążeniami w postaci odsetek, które znacząco wpływają na zdolność firmy do realizacji niezbędnych inwestycji.
• Usługi komercyjne: przeprowadzenie analizy rynku w celu zwiększenia zysków z działalności usługowej spółki. Obejmuje to zarówno efektywniejsze wykorzystanie posiadanych maszyn i urządzeń, jak i poszukiwanie nowych, innowacyjnych źródeł przychodu. Obecnie usługi komercyjne generują jedynie niewielką część całkowitych przychodów PWiK.

Dalsze etapy: wymagają pozyskania dużych środków zewnętrznych:

•  Modernizacja stacji uzdatniania wody: Zamiast budowy nowej stacji, bardziej realnym rozwiązaniem jest kompleksowa modernizacja. Wymaga to wymiany kluczowych elementów infrastruktury, w tym filtrów, pomp oraz systemów automatyki sterującej.

• Nowe studnie: Konieczne jest wykonanie odwiertów nowych studni głębinowych (minimum 2-4), zakup nowych agregatów pompowych oraz modernizacja rurociągów tłocznych.

• Modernizacja oczyszczalni ścieków: Pilne remonty w oczyszczalni są niezbędne dla utrzymania jej sprawności.

• Redukcja kosztów energii: Energia jest jednym z największych kosztów PWiK. Wymiana przestarzałych pomp oraz modernizacja systemów sterowania na bardziej efektywne energetycznie, a także analiza możliwości wykorzystania fotowoltaiki, pozwolą na znaczącą redukcję kosztów operacyjnych.