Historia jest nauczycielką życia? Nie jest proszę Państwa i nigdy nie była…

- Pierwsze pytanie jest takie: od kiedy w Pułtusku była szkoła?  - rozpoczął wykład profesor. – Wszędzie, gdzie państwo pójdą dowiedzą się, że Pułtusk ma jedną z najstarszych szkół  w Polsce i jest nią Liceum Ogólnokształcące  im. Piotra Skargi.  Tymczasem wiele wskazuje na to, że jakaś szkoła musiała w Pułtusku działać przed 1449 rokiem. Dlatego, że w albumach Akademii Krakowskiej wpisani są pułtuszczanie. Szkoła przy kolegiacie powstała w 1449 roku. Natomiast pierwszy pułtuszczanin nomen omen Wiesław z Pułtuska, naprawdę tak się nazywał,  wpisał się do akademii  w roku 1423. A żeby się do niej zapisać to, oprócz  posiadania pieniędzy, trzeba było czytać i pisać po łacinie.  Zatem gdzieś się tego  musiał nauczyć. Ale żeby to był jeden…  W 1430  roku mamy następnego pułtuszczanina  Jakuba Standaja. Potem w 1430, 1443, 1448 kolejnych…  Czyli przed powstaniem szkoły kolegiackiej w Pułtusku… - kontynuował Radosław Lolo.

- Jakby tego było mało – opowiadał prof. AFiB Vistula - jeszcze przed powstaniem w 1449 r. Kapituły Pułtuskiej (która miała obowiązek prowadzenia szkoły), jeden z księży  pracujących przy  kolegiacie nazywany był scholastykiem, czyli  odpowiadał za prowadzenie szkoły.  I co to mogła być za szkoła? Może szkoła, która funkcjonowała przy  Kościele Parafialnym w Pułtusku. A gdzie był Kościół Parafialny? Na Starym Mieście!  Proszę zobaczyć, że Pułtusk  ma tak dziwaczny układ  urbanistyczny… Zwykle Rynek jest na Starym Mieście, a my mamy  najdłuższy historyczny rynek  w Europie, który na Starym Mieście nie jest.  W zasadzie  do rozbiorów Kościół Najświętszej Marii Panny był kościołem  parafialnym Pułtuska.  Cała obsługa duszpasterska kościelna,  jaką dzisiaj znamy  - chrzty, śluby, pogrzeby, msze - były przy tamtym kościele. 

- A były to czasy, gdy dydaktyka w ogóle nie była rozwinięta - wyjaśnił. -  Wchodził profesor na wykład i czytał  głośno Arystotelesa po łacinie.  Jak ktoś nie znał łaciny, nie  był w stanie na podstawie tych  wykładów nic wykonać.  Nieprawdopodobne jest zatem, żeby tutaj nie było wcześniej żadnej szkoły.  Dowodów  na to bezpośrednich nie mamy, bo nie ma akt tego kościoła…

- Biskup mógł siedzieć  w Pułtusku i z nimi załatwiać to, po co musiałby jeździć do  Płocka. – wyjaśnił R. Lolo dodając, że kapituła miała obowiązek prowadzenia szkoły. 

– Kilka lat prowadzał się z kardynałem  Stanisławem Hozjuszem – opowiadał profesor. - To taka zapomniana postać, wielki umysł polskiego kościoła.  Niemiec z pochodzenia, ale tak naprawdę  Polak, kardynał, zrobił wielką karierę  w Rzymie. Realnie  mógł zostać papieżem…  Jeżeli ktoś przed Karolem Wojtyłą  mógł zostać papieżem,  to była  wymieniana kandydatura  Hozjusza. On napisał  Katechizm Kościoła Katolickiego.

-  Hozjusz miał chody – kontynuował R. Lolo. -  Najpierw sprowadził zakon Jezuitów  do Braniewa, a w 1566 roku  powiedział tak:  Panowie!  Uposażenie jest.  Dziesięciny,  folwarki i pieniądze  wszystko jest. Budynki stoją. Przychodźcie do Pułtuska,  zakładajcie kolegium.  Jezuici początkowo nie chcieli, ostatecznie zgodzili się w 1566 roku. I w Pułtusku powstało drugie  na ziemiach polskich, ale pierwsze  tak naprawdę polskie kolegium  jezuickie.  To w Braniewie było dwujęzyczne.

 – To wszystko jest w jednej linii. Jak Państwo staną przy kościele, który nazywamy szkolnym  i obejrzą się w prawo to budynek liceum jest w jednej linii. Tylko ulica jest odsunięta – informował wykładowca.

- Teatr Jezuicki  odegrał ogromną  rolę w rozwoju  polskiego teatru  w dobie baroku.  Ta scena pułtuska przynajmniej  do końca XVI wieku  była jedną z wiodących  scen jezuickich  w Polsce – mówił R. Lolo. -  Natomiast   o wielkości i znaczeniu kolegium  decydowało to, kto tu uczył. Oni przysłali swoich najlepszych.  Jako pierwszy  w 1569 roku  przyjechał Jakub Wujek. Był tu trzy lata. Uczył, pracował w Kolegium Jezuickim i co ważne tu dostrzegł to, z czego potem był słynny – że trzeba pisać po polsku katolickie książki. Że trzeba przetłumaczyć Biblię.  Mało tego.  Wujek w Pułtusku obronił tezy  doktorskie. Był to  pierwszy doktor, który obronił się w Pułtusku. Wujek wyjechał  w 1571, a do miasta przyjechał Piotr Skarga (był w Pułtusku w latach 1571-1573). Nie lubił strasznie Pułtuska. My się z tego szczycimy, mamy ulice Skargi, liceum Skargi, pomnik Skargi… a Skarga nie lubił Pułtuska z kilku powodów. Po pierwsze był z Grójca... Zrobił wielką karierę. Był  bardzo zdolny, został nawet  kanonikiem  kaznodzieją  we Lwowie, potem Jezuitą, potem szybkie studia w Rzymie. Zdobył wielki świat, a gdzie go  przysłali po studiach? Do Pułtuska!  Czyli do takiego Grójca tylko z  innej strony.  On uważał, że to jest jego degradacja.  Chociaż to była świadoma działalność, bowiem jezuici  w ten sposób uczyli  go pokory i posłuszeństwa. Wiedzieli, że już mu się w główce  przewraca i stwierdzili – pójdziesz do Pułtuska. Skarga często stąd wyjeżdżał…

– To jakby dostał Nobla – mówił R. Lolo.

– Podobno bardzo gwałtowny i nie za bystry – opowiadał profesor Lolo. - Później okazało się, że jest wielkim misjonarzem. Zginął straszną śmiercią męczeńską.

- Uczeń Jan Zierowski  swojemu nauczycielowi  w podzięce napisał  odręcznie  kompendium wiedzy ogólnej o świecie – poinformował profesor Radosław Lolo.