Czad - cichy zabójca

Trwa sezon grzewczy, który nieodłącznie związany jest ze wzrostem zagrożenia zatruciem tlenkiem węgla (czadem). Na terenie województwa mazowieckiego w ostatnim okresie odnotowano drastyczny wzrost ilości wypadków zatrucia czadem, w tym zatruć ze skutkiem śmiertelnym. Tylko od początku stycznia br. takich przypadków było 22, w tym 10 śmiertelnych, natomiast od jesieni 2009 r. (początku sezonu grzewczego) 58, w tym 16 ze skutkiem śmiertelnym - chociażby ostatnie dwa niezwykle tragiczne, tj. 4 stycznia br. w Żyrardowie i 6 stycznia br. w Pruszkowie, gdzie w obu przypadkach zginęły 4-osobowe rodziny.  Przyczyny tych wypadków tkwią najczęściej w złej wentylacji mieszkań, w których eksploatowane są urządzenia grzewcze zasilane gazem, olejem opałowym  i paliwami stałymi oraz wady i niesprawność techniczna samych urządzeń grzewczych. 

Od twojej rozwagi i przezorności zależy, aby ten cichy i podstępny zabójca nie pojawił się w Twoim domu zagrażając zdrowiu i życiu Twojemu i Twoich najbliższych.

Zwróć szczególną uwagę na: drożność przewodów wentylacyjnych (częste przypadki zasłaniania kratek wentylacyjnych), sprawność urządzeń grzewczych i prawidłową ich eksploatację. Rozważ celowość zastosowania domowej czujki alarmowej wykrywającej tlenek węgla (wydatek kilkudziesięciu  złotych może przecież uratować tak bezcenne życie). Skąd się bierze czad i dlaczego jest tak niebezpieczny?

Tlenek węgla powstaje podczas procesu niepełnego spalania materiałów palnych, w tym paliw, które występuje przy niedostatku tlenu w otaczającej atmosferze.

Niebezpieczeństwo zaczadzenia wynika z faktu, że tlenek węgla:

jest gazem niewyczuwalnym zmysłami człowieka (bezwonny, bezbarwny i pozbawiony smaku), blokuje dostęp tlenu do organizmu, poprzez zajmowanie jego miejsca w czerwonych ciałkach krwi, powodując przy długotrwałym narażeniu (w większych dawkach) śmierć przez uduszenie.

Co jest główną przyczyną zaczadzeń ?
Głównym źródłem zatruć w budynkach mieszkalnych jest niesprawność przewodów kominowych: wentylacyjnych, spalinowych i dymowych.

Wadliwe działanie wspomnianych przewodów może wynikać z:

ich nieszczelności, braku ich konserwacji, w tym czyszczenia, wad konstrukcyjnych, niedostosowania istniejącego systemu wentylacji do standardów szczelności stosowanych okien i drzwi, w związku z wymianą starych okien i drzwi na nowe.

Powyższe może prowadzić do niedrożności przewodów, braku ciągu, a nawet do powstawania zjawiska ciągu wstecznego, polegającego na tym, że dym zamiast wydostawać się przewodem kominowym na zewnątrz, cofa się z powrotem do pomieszczenia.
Prawo budowlane zobowiązuje zarządców oraz właścicieli obiektów budowlanych, w tym m.in. budynków mieszkalnych wielorodzinnych oraz jednorodzinnych, do przeprowadzania kontroli przewodów kominowych co najmniej raz w roku[1].
Dodatkowo w myśl przepisów przeciwpożarowych[2] w obiektach, w których odbywa się proces spalania paliwa stałego, ciekłego lub gazowego, usuwa się zanieczyszczenia z przewodów dymowych i spalinowych:

od palenisk opalanych paliwem stałym - co najmniej cztery razy w roku; od palenisk opalanych paliwem płynnym i gazowym - co najmniej dwa razy w roku; od palenisk zakładów zbiorowego żywienia i usług gastronomicznych - co najmniej raz w miesiącu, jeżeli przepisy miejscowe nie stanowią inaczej.

W wymienionych obiektach usuwa się zanieczyszczenia z przewodów wentylacyjnych co najmniej raz w roku, jeżeli większa częstotliwość nie wynika z warunków użytkowych.
Państwowa Straż Pożarna prowadzi systematyczne czynności kontrolne w zakresie prawidłowości eksploatacji instalacji użytkowych, w tym również czyszczenia przewodów kominowych.
Na przykład w roku 2008, w 9154 obiektach zaliczonych do kategorii zagrożenia ludzi, w tym w 1382 budynkach mieszkalnych wielorodzinnych, stwierdzono przypadki niewłaściwego użytkowania instalacji użytkowych, w tym braku czyszczenia przewodów kominowych.
Pozytywne efekty przynoszą wspólne przedsięwzięcia podejmowane ze środowiskiem kominiarskim w zakresie działań edukacyjno-informacyjnych.

Co zrobić, aby uniknąć zaczadzenia ? 
W celu uniknięcia zaczadzenia należy:

nie bagatelizować objawów duszności, bólów i zawrotów głowy, nudności, wymiotów, oszołomienia, osłabienia, przyspieszenia czynności serca i oddychania, gdyż mogą być sygnałem, że ulegamy zatruciu czadem; w takiej sytuacji należy natychmiast przewietrzyć pomieszczenie, w którym się znajdujemy i zasięgnąć porady lekarskiej, przeprowadzać kontrole techniczne, w tym sprawdzanie szczelności przewodów kominowych, ich systematyczne czyszczenie oraz sprawdzanie występowania dostatecznego ciągu powietrza, użytkować sprawne techniczne urządzenia, w których odbywa się proces spalania, zgodnie z instrukcją producenta,  stosować urządzenia posiadające stosowne dopuszczenia w zakresie wprowadzenia do obrotu; w sytuacjach wątpliwych należy żądać okazania wystawionej przez producenta lub importera urządzenia tzw. deklaracji zgodności, tj. dokumentu zawierającego informacje o specyfikacji technicznej oraz przeznaczeniu i zakresie stosowania danego urządzenia, w przypadku wymiany okien na nowe, sprawdzić poprawność działania wentylacji, ponieważ nowe okna są najczęściej o wiele bardziej szczelne w stosunku do wcześniej stosowanych w budynku i mogą pogarszać wentylację, systematycznie sprawdzać ciąg powietrza, np. poprzez przykładanie kartki papieru do otworu bądź kratki wentylacyjnej; jeśli nic nie zakłóca wentylacji, kartka powinna przywrzeć do wyżej wspomnianego otworu lub kratki, często wietrzyć pomieszczenie, w których odbywa się proces spalania (kuchnie, łazienki wyposażone w termy gazowe), a najlepiej zapewnić, nawet niewielkie, rozszczelnienie okien.

W trosce o własne bezpieczeństwo, warto rozważyć zamontowanie w domu czujek dymu i gazu. Koszt zamontowania takich czujek jest niewspółmiernie niski do korzyści, jakie daje zastosowanie tego typu urządzeń (łącznie z uratowaniem najwyższej wartości, jaką jest nasze życie).

Jak pomóc przy zatruciu tlenkiem węgla?
W przypadku zatrucia tlenkiem węgla należy:

zapewnić dopływ świeżego czystego powietrza; w skrajnych przypadkach wybijając szyby w oknie, wynieść osobę poszkodowaną w bezpieczne miejsce, jeśli nie stanowi to zagrożenia dla zdrowia osoby ratującej; w przypadku istnienia takiego zagrożenia pozostawić przeprowadzenie akcji służbom ratowniczym, wezwać służby ratownicze (pogotowie ratunkowe, PSP), jak najszybciej podać tlen,  jeżeli osoba poszkodowana nie oddycha, ma zatrzymaną akcję serca, należy natychmiast zastosować sztuczne oddychanie np.  metodą usta – usta oraz masaż serca,  nie wolno wpadać w panikę, kiedy znajdziemy dziecko lub dorosłego  z objawami zaburzenia świadomości w kuchni, łazience lub garażu; należy jak najszybciej przystąpić do udzielania pierwszej pomocy. 

Zadbaj o warunki do ewakuacji na wypadek pożaru:

nie stosuj krat w drzwiach i oknach, na klatkach schodowych i przejściach między nimi oraz wyjściach na dach - krata utrudni ewakuację podczas pożaru oraz wydłuży czas oczekiwania na pomoc strażaków; jeżeli musisz, zakładaj kraty, które można otworzyć od wewnątrz. Klucz przechowuj w miejscu, znanym wszystkim domownikom; pamiętaj, że podczas pożaru może to być jedyna droga ewakuacji, nie zastawiaj sprzętami korytarzy i dojść do mieszkań – może to utrudnić ewakuację oraz dojście ratowników.  W zakresie posługiwania się ogniem otwartym: dopilnuj, by dzieci nie bawiły się ogniem, materiałami pirotechnicznymi czy urządzeniami elektrycznymi, nigdy nie pozostawiaj małoletnich dzieci bez opieki, nie pal śmieci w śmietnikach i nie dopuść do zaprószenia ognia w zsypie, nie pal papierosów w łóżku - ludzie giną nie tylko w pożarach obejmujących całe mieszkanie; zdarza się, że zaprószenie ognia niedopałkiem papierosa po zaśnięciu, prowadzi do śmiertelnego zatrucia,  nie zapalaj świec w pobliżu materiałów łatwo zapalnych,  nie pozostawiaj włączonej kuchenki bez dozoru - odparowanie wody z garnka może doprowadzić do zwęglenia pozostałości, zapalenia ich i silnego zadymienia mieszkania, szczególnie niebezpiecznego dla śpiących osób; przypadkowe wygaszenie kuchenki podczas gotowania może również doprowadzić do ulatniania się gazu i jego wybuchu,  przestrzegaj zakazu używania wyrobów pirotechnicznych w pomieszczeniach, przestrzegaj instrukcji obsługi wyrobów pirotechnicznych, przestrzegaj wymagań prawa lokalnego w zakresie stosowania wyrobów pirotechnicznych, wyposaż mieszkanie w gaśnicę proszkową, minimum 2-kilogramową; taką gaśnicą będziesz mógł bezpiecznie gasić palące się urządzenia elektryczne pod napięciem, wyposaż mieszkanie w autonomiczną czujkę pożarową, alarmującą o powstaniu dymu (podczas każdego pożaru wydzielają się duże ilości dymu). 

Gdy opuszczasz mieszkanie: 

sprawdź czy zostały wyłączone wszystkie odbiorniki prądu i gazu,  przed opuszczeniem domu na dłuższy czas odłącz zasilanie prądem elektrycznym oraz zakręć zawory wody i gazu,  u sąsiadów pozostaw informację, gdzie będziesz przebywać.  Gdy powstanie pożar:  zadzwoń do straży pożarnej pod numer - 998 lub z telefonu komórkowego 112  staraj się zejść na piętro poniżej palącego się mieszkania lub wyjść na zewnątrz budynku - pamiętaj - dym unosi się do góry, nie wolno zjeżdżać windami, nie należy otwierać drzwi, przez które wydobywa się dym, gdyż dostarczenie większej ilości tlenu może spowodować szybki rozwój pożaru i płomienie mogą nas poparzyć,  jeżeli nie możesz opuścić mieszkania, nie otwieraj drzwi prowadzących na korytarz, uszczelnij je, wzywaj krzykiem pomocy, wykonuj polecenia strażaków,  nie gaś wodą urządzeń elektrycznych, grozi to porażeniem prądem; staraj się wyciągnąć z gniazdka przewód zasilający (np. drewnianym kijem od szczotki), można wykręcić bezpieczniki by odłączyć dopływ prądu do mieszkania,  powiadom o zagrożeniu sąsiadów,  nie wdychaj dymu - zasłoń usta mokrą tkaniną; jeżeli to możliwe - zmocz swoje ubranie lub owiń ciało mokrą grubą tkaniną z naturalnych materiałów (z lnu, wełny, bawełny itp.).  Gdy poczujesz gaz:  zawiadom jak najszybciej pogotowie gazowe i administrację,  powiadom sąsiadów,  nie włączaj światła ani żadnych urządzeń elektrycznych,  nie zapalaj zapałek czy zapalniczek,  zamknij zawór gazu w mieszkaniu,  otwórz szeroko okno,  wyjdź na zewnątrz budynku. 

Pamiętajmy! 
Od stosowania się do powyższych rad może zależeć nasze zdrowie i życie oraz zdrowie i życie naszych bliskich. A wystarczy jedynie odrobina przezorności.