Ątróbka z Kurpianki...

- Wiedzieliście, że każdy dom i każdy plac budowlany w Pułtusku posiadał  swój numer i swojego patrona, jakiegoś świętego? – pytała J. Gregorczyk. – Zaczęłam szukać dlaczego Wzgórze Abrahama nazywa się Wzgórzem Abrahama. To, po nitce do kłębka, doprowadziło mnie do rozwiązania - wzgórze dostało za patrona Abrahama!

- Użyto wtedy 348 imion świętych - wspomniała prelegentka.

– Była w Pułtusku tylko 20 lat – mówiła.  – Zaczęła się akcja rewindykacji i wszystkie ślady związane z  zaborcą  zaczęto w Polsce  usuwać.  Z wyjątkowym zaangażowaniem  zabrano się za tę likwidację właśnie w Polsce Centralnej, bo na wschodzie trochę tych cerkwi  jednak pozostało. Pułtuska cerkiew bardzo się nie podobała, bo górowała nad wszystkimi budynkami w mieście. Nie dość, że była bardzo wysoka, to jeszcze stała na wzgórzu. Tam, gdzie kiedyś  była Bursa.

- Znacznie wcześnie w Pułtusku była cerkiew m.in. w rynku,  w zamku. – kontynuowała Joanna Gregorczyk. – Znalazłam bardzo tajemnicze miejsce z drewnianą cerkwią, którą sytuuje się na rozwidleniu drogi do Warszawy, czyli na dzisiejszym podwróblu. Była też cerkiew w koszarach. Bo wiecie, że koszary zostały wybudowane dla wojsk carskich, nie dla 13. Pułku Piechoty? 13. Pułk był to już późniejszy okres. Koniec XIX wieku. W podobnym stylu  wybudowano szpital zakaźny, po którym dzisiaj nie ma śladu… Architektonicznie bardzo łady budynek. – dodała.

– Część oficerów mieszkała w koszarach, część na Żwirki i Wigury. Brzydko ten budynek nazywano w moim dzieciństwie - Pekin. Był bardzo ładny architektonicznie z wysuniętymi ganeczkami, urokliwy bardzo – dodała p. Joanna.

- Jeszcze czerwony budynek stoi przy Baltazara! – zauważyli uczestnicy wykładu.

– Cudny – stwierdziła p. Joanna. – Byłam w nim w środku!

- To udana lokalizacja miasta, ale jednocześnie niebezpieczna. Ciągle byliśmy po drodze wojskom. Historycznie rzecz oceniając położenie Pułtuska było pechowe.  Być może inaczej by się rozwinęło, gdyby nie ciągłe niszczenie, odradzanie,  odbudowywanie czasem od zupełnych podstaw,  jak Feniks z popiołów...  – usłyszeli słuchacze.

-  Pułtusk położony jest przepięknie, na skraju  lasów Puszczy Białej,  na skraju. Czy jesteśmy Kurpiami?  No właśnie…    To jest odpowiedź na zadane wcześniej pytanie – powiedziała J. Gregorczyk. -  Choć tak naprawdę i Kurpianka tu była, i zespół  ludowy prowadzony przez nieodżałowanego choreografa p. Bonifacego Kozłowskiego, który zdobywał laury w całej Europie. Kurpianka to była knajpa przy szkole zawodowej na Kościuszki.  Pamiętam… bardzo smakowała mi „ątróbka”… byłam małym dzieckiem, kiedy próbowałam tych specjałów – mówiła ze śmiechem p. Joanna.

- Pułtusk to kościoły – kontynuowała prelegentka. – różnego rodzaju. Mieliśmy  synagogę, mieliśmy kościół ewangelicki…

– Pamiętam, że jako dziecko biegałyśmy do Ogródka Jordanowskiego, gdzie były resztki tej synagogi - mówiła p. Joanna. - Dowiedziałam się, że próbowano ją zbadać i odbudować na kino. Tam przez krótki czas po wojnie mieściło się kino, więc był  pomysł, żeby porządnie to wyremontować. Potem był kolejny, żeby stworzyć tam archiwum państwowe. Kiedy zabrano się do szczegółowych badań okazało się, że  podstawy i stan techniczny są katastrofalne. Już nie było  czego ratować… Stąd odrestaurowano Kościół Panny Marii i archiwum mieści się na  Starym Mieście.  Natomiast cała część od Biblioteki, słynnej Kamienicy, aż do kanałku, tam był kwartał  żydowski, ale tak naprawdę dużo więcej…- 

– Ktoś kiedyś wiódł dyskusję... "Ulica Cielęca w Pułtusku? W ogóle takiej nie było!"  A tymczasem na jednym z planów miasta znalazłam ją! Tak dociekałam, tak szukałam, że udało mi się znaleźć.  To fragment ul. Kotlarskiej. – mówiła.

- W pułtusku żydowskie dzieci bawiły się z polskimi. Przypomnijcie sobie „Wspomnienia niebieskiego mundurka”. Ja z pasją czytam wiele razy i ciągle coś nowego odkrywam. Właśnie  m.in. pod tym kątem czytałam  ostatnio, czyli związków z kolegami żydowskimi. Słuchajcie! Pułtusk był miastem  tolerancyjnym! Myślę, że o wiele  bardziej od współczesnej Polski. Ludzie różnych wyznań, wiary mieszkali obok siebie. Dzieci polskie uczestniczyły  w uroczystościach żydowskich i odwrotnie - kontynuowała wykładowczyni.