Upadłość konsumencka – uwolnienie od długów - rozmowa z syndykiem Krzysztofem Piotrowskim

24 marca 2020 roku, weszła w życie nowelizacja ustawy „Prawo upadłościowe”, wprowadzająca istotne zmiany w odniesieniu do tzw. upadłości konsumenckiej, wobec osób fizycznych, nieprowadzących działalności gospodarczej. Zmiany dotyczą zarówno przesłanek ogłaszania upadłości osób fizycznych jak i przebiegu postępowania upadłościowego. Nowe przepisy znacznie uprościły zasady ogłoszenia upadłości konsumenckiej. Dzięki nim łatwiej jest ogłosić upadłość. Jest to szansa na pozbycie się długów dla tych, którzy popadli w spiralę zadłużenia. Na podstawie znowelizowanych przepisów, postępowanie upadłościowe wobec konsumenta może toczyć się na zasadach ogólnych lub w trybie uproszczonym. Decyduje o tym sąd przy ogłoszeniu upadłości. Na najważniejsze pytania dotyczące nowelizacji ustawy o prawie upadłościowym oraz zmian w niej wprowadzonych, w wywiadzie odpowiada syndyk Krzysztof Piotrowski z Kancelarii Piotrowski i Wspólnicy.

Kto może starać się o ogłoszenie upadłości konsumenckiej?
Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej może złożyć osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej oraz niebędąca wspólnikiem osobowych spółek handlowych.

Czy można złożyć do Sądu wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej posiadając zadłużenie tylko wobec jednego wierzyciela?
Tak. Istnieje możliwość prowadzenia postępowania upadłościowego konsumenckiego również wtedy, gdy dłużnik ma tylko jednego wierzyciela.

Czy można złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości wraz ze współmałżonkiem na jednym wniosku?
Nie. Muszą być dwa odrębne wnioski o ogłoszenie upadłości. W tym miejscu warto dodać, iż wskazanym byłoby złożenie do Sądu wniosków przez małżonków w tym samym dniu. Dzięki temu postępowanie upadłościowe przeprowadzone zostanie sprawniej, z korzyścią dla upadłych jak i wierzycieli. Czasem zdarza się, że jest ten sam syndyk lub rozprawy w sadzie są jedna po drugiej, co ułatwia funkcjonowanie.

Gdzie i w jaki sposób należy złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości?
Dłużnik składa wniosek zgodnie z miejscem swojego zamieszkania, do Sądu Rejonowego - Wydziału Gospodarczego. Wniosek należy złożyć w dwóch egzemplarzach na specjalnym formularzu, który można pobrać ze strony internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości. Do wniosku o ogłoszenie upadłości dołączyć należy potwierdzenie uiszczenia opłaty stałej od wniosku, wynoszącej 30,00 zł. Wniosek, od dnia 1 grudnia 2021 roku, można złożyć również elektronicznie poprzez Krajowy Rejestr Zadłużonych – trzeba założyć konto w systemie, zalogować się, wypełnić wniosek i załączyć załączniki.

Jakie dokumenty należy złożyć do Sądu? Czy wnioskodawca musi posiadać np. kopie umów z bankami lub innymi instytucjami, którym jest dłużny pieniądze? Czy powinien skompletować inne dokumenty np. świadczące o utracie pracy lub innych okolicznościach, które spowodowały zadłużenie?
Do wniosku o ogłoszenie upadłości należy dołączyć wszystkie dokumenty, które potwierdzą informacje zawarte we wniosku o ogłoszenie upadłości, istnienie wierzytelności oraz jej wysokość. Do takich dokumentów zaliczyć należy m.in umowy kredytowe, umowy poręczenia, decyzje o najmie lokalu, wypowiedzenie umowy kredytu/pożyczki, informacja o cesji wierzytelności (zmianie wierzyciela), nakazy zapłaty, pisma związane z postępowaniem egzekucyjnym czy zaświadczenia wydane przez wierzyciela wskazujące na stan zadłużenia.
Do wniosku o ogłoszenie upadłości dołączyć należy również wszystkie dokumenty, które wskażą na okoliczności powstania niewypłacalności np. utrata pracy przez dłużnika.
Ważne: Wniosek o ogłoszenie upadłości, powinien zawierać pełne i prawdziwe informacje. Konsekwencją niedochowania tego obowiązku może być nawet umorzenie postępowania upadłościowego.
W przypadku niezałączenia wymaganych dokumentów sąd będzie wzywał do uzupełnienia, co wydłuża proces postępowania. Sąd musi zweryfikować czy dłużnik ma długi, o których pisze w treści wniosku.

Ile czasu powinno minąć od niespłacania swoich należności by móc złożyć wniosek?
Domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonywaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące. W postępowaniu upadłości konsumenta umorzone mogą zostać nawet najstarsze długi i nie ma tutaj znaczenia ile lat temu powstał dług.

Kiedy Sąd zwyczajowo przychyla się do wniosku, a kiedy istnieją przesłanki, że wniosek zostaje odrzucony?
Aby Sąd ogłosił upadłość konsumencką należy spełnić dwie pozytywne przesłanki. Jedną z nich jest bycie konsumentem w dniu składania wniosku (czyli nie można prowadzić działalności ani nie można być wspólnikiem spółek osobowych), a kolejna to istnienie stanu niewypłacalności, czyli posiadanie co najmniej jednego wymagalnego zobowiązania, którego nie można spłacić. W przypadku spełnienia obu przesłanek, jak i pozostałych warunków formalnych, sąd ogłosi upadłość dłużnika. Ważne jest, aby dobrze opisać to we wniosku. Dobrze przygotowany wniosek może zaważyć o losach oddłużenia.
Sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości w przypadku, jeżeli z jego treści nie będzie wynikać, że dłużnik jest osobą niewypłacalną. Wniosek zostanie oddalony również w sytuacji, jeśli dłużnik wezwany zostanie do uzupełnienia braków w uprzednio złożonym wniosku, nie wykona tego prawidłowo w zakreślonym terminie. Wniosek może zostać odrzucony, jeśli miejsce zwykłego pobytu dłużnika jest za granicą.

Ile zwyczajowo trwa procedura sądowa przed ogłoszeniem postanowienia Sądu?
Ustawodawca w art. 27 ust. 3 Ustawy Prawo Upadłościowe wskazał, że sąd upadłościowy powinien wydać postanowienie w sprawie ogłoszenia upadłości w terminie 2 miesięcy od złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Sąd rozpoznaje sprawę na posiedzeniu niejawnym. W praktyce dużo zależy od sądu, od ludzi tam pracujących, ilości pracy, zmian organizacyjnych Znane są przypadki, gdzie sąd rozpoznawał wniosek już w dniu złożenia, ale niestety znane są również takie, gdzie dłużnik czekał pół roku na ogłoszenie upadłości. Naprawdę duże znaczenie ma dobrze przygotowany wniosek.

W jaki sposób zmienia się sytuacja prawna osoby, wobec której Sąd orzekł upadłość konsumencką?
Z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości, która służy zaspokojeniu wierzycieli upadłego. Z upadłym kontaktuje się syndyk. Upadły zobowiązany jest wskazać i wydać syndykowi cały swój majątek, a także wszelkie dokumenty dot. majątku lub rozliczeń oraz udzielać syndykowi wszelkich potrzebnych wyjaśnień dotyczących swojego majątku. Z dniem ogłoszenia upadłości upadły traci prawo zarządu oraz prawo korzystania z mienia wchodzącego w skład masy upadłości oraz prawo rozporządzania nim, zaś czynności prawne upadłego dotyczące mienia wchodzącego do masy upadłości są nieważne.

Jaki wpływ ma ogłoszenie upadłości konsumenckiej na postępowania egzekucyjne?
Postępowania egzekucyjne – ulegają zawieszeniu, a po uprawomocnieniu się postanowienia o ogłoszeniu upadłości – umorzeniu. Jeżeli upadłość będzie prowadzona w trybie zwykłym, wszystkie postępowania sądowe skierowane przeciwko dłużnikowi zostaną zawieszone. W przypadku upadłości w trybie uproszczonym, postępowania mogą być kontynuowane, jednakże w miejsce dłużnika wstąpi syndyk.

W którym momencie wkracza syndyk i jakie może podjąć działania wobec osoby z orzeczoną upadłością?
Syndyk powołany zostaje w chwili wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości wobec dłużnika, a jego głównym zadaniem jest objęcie majątku upadłego, zarząd nad majątkiem, zabezpieczenie majątku przed zniszczeniem, uszkodzeniem lub zabraniem go przez osoby postronne, a następnie sprzedaż i finalnie rozliczenie środków uzyskanych ze sprzedaży.

Czy zadłużony musi posiadać majątek, aby ogłosić upadłość?
Nie. Brak majątku nie jest przeszkodą do ogłoszenia upadłości. Dłużnik może mieć tylko same długi i tak też jest najczęściej.

Jakie są sposoby zakończenia postępowania upadłościowego?
Jest kilka sposobów zakończenia postępowania upadłościowego: umorzenie postępowania (powrót do sytuacji wyjściowej), plan spłaty (np. 200 zł przez 24 miesiące, a po wykonaniu tej spłaty reszta pozostaje umorzona), umorzenie zobowiązań bez ustalania planu spłaty, warunkowe umorzenie zobowiązań oraz odmowa oddłużenia (np. gdy okaże się, że dłużnik celowo się zadłużył).

Jakie zobowiązania nie podlegają umorzeniu?
Umorzeniu nie podlegają: zobowiązania o charakterze alimentacyjnym (w tym miejscu warto wskazać, iż w sytuacji, w której dochody upadłego będą zbyt niskie i upadły nie będzie miał majątku, z którego sprzedaży syndyk będzie w stanie pokryć bieżące zobowiązania alimentacyjne, długi alimentacyjne będą obciążały upadłego po jego zakończeniu), zobowiązania wynikające z rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci, zobowiązania do zapłaty orzeczonych przez sąd kar grzywny, a także do wykonania obowiązku naprawienia szkody oraz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, zobowiązania do zapłaty nawiązki lub świadczenia pieniężnego orzeczonych przez sąd jako środek karny lub środek związany z poddaniem sprawcy próbie, zobowiązania do naprawienia szkody wynikającej z przestępstwa lub wykroczenia stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem, zobowiązania, których upadły umyślnie nie ujawnił, jeżeli wierzyciel nie brał udziału w postępowaniu.

Czym jest plan spłaty?
Plan spłaty wierzycieli to najważniejszy dokument w postępowaniu konsumenckim. Ustalając plan spłaty wierzycieli, sąd bierze pod uwagę następujące kryteria.
· możliwości zarobkowe upadłego
· konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu oraz ich
· potrzeby mieszkaniowe
· wysokość niezaspokojonych wierzytelności
· stopień zaspokojenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym
W postanowieniu o planie spłaty sąd ustali m. in. w jakim zakresie oraz przez jaki czas upadły będzie spłacać zobowiązania wobec wierzycieli wskazanych w projekcie planu spłaty, czy upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, wskaże, jaka część zobowiązań, powstałych przed datą ogłoszenia upadłości zostanie umorzona po wykonaniu planu spłaty wierzycieli.

W takim planie spłaty sąd ustala ile i komu i przez jaki czas ma płacić konsument.
Co ważne, jeśli wykonuje się plan spłaty, wierzyciele nie mogą wszczynać egzekucji. Można przyjąć, że wykonując plan spłat ma się już „nowe życie” finansowe.

Na jaki okres może być ustalony plan spłaty wierzycieli?
Jeżeli do powstania niewypłacalności doszło bez winy upadłego, podstawowy okres realizacji planu spłaty wierzycieli wynosi 36 miesięcy. Sąd może jednak skrócić ten okres do 24 miesięcy lub 12 miesięcy. Jeżeli dłużnik doprowadził do niewypłacalności umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, plan spłaty wierzycieli będzie realizowany w okresie od 36 do 84 miesięcy.

Ile razy można ogłosić upadłość konsumencką?
Upadłość konsumencką można ogłosić więcej niż raz w życiu. Nie może to jednak nastąpić wcześniej niż 10 lat od ogłoszenia poprzedniej upadłości.